Թեև Սուրբ Ծնունդը շատերի համար, հավանաբար, մնացել է անցյալում, սակայն Երուսաղեմի հայերն իրենց տարեկան տոնակատարությունն անցկացրել են միայն հունվարի 19-ին, հաղորդում է BBC News-ը։
Այս տարվա տոնակատարությունը մռայլվել էր Գազայի պատերազմով և համայնքի գոյատևման շարունակական սպառնալիքով, որը կապված է անշարժ գույքի հետ կապված խիստ վիճահարույց գործարքի հետ:
Շատերն օրն անցկացրեցին ոչ ավանդական կարգով՝ միանալով եկեղեցու կայանատեղիում տեղադրված վրանի նստացույցին, որը գտնվում է Հին քաղաքի պարսպապատ հայկական թաղամասում գտնվող մեծ վտանգված տարածքի մի մասում:
«Այս ապօրինի, դավաճանական հողային գործարքը իրականում մեզ բոլորիս միավորեց», – ասում է խեցեգործ, ակտիվիստ դարձած Սեդրակ Բալյանը:
BBC-ն ընդգծում է, որ հայերի ներկայությունը սուրբ քաղաքում սկսվում է 4-րդ դարից։ 2000 հոգանոց համայնքից շատերն ապրում են Սուրբ Հակոբ վանքի ընդարձակ, սալաքարով պատված համալիրում:
Նախկինում նրանց հաճախ են պառակտել քաղաքական տարաձայնություններն ու ընտանեկան վեճերը, ինչպես նաև լարվածություններ են եղել Երուսաղեմի հայերի և նրանց եկեղեցական առաջնորդների միջև, որոնք շատերի համար հանդիսանում են գործատուներ և վարձատուներ:
Սակայն երկու ամիս շարունակ տեղացի հայերն ու քահանաները շուրջօրյա մնացել են այստեղ՝ մեծ հանպատրաստից վրանում, փորձելով արգելափակել ընթացող շինարարությունը։ Նրանք այստեղ են սնվում և հերթափոխով աշխատում են որպես պահակներ հայկական դրոշներով զարդարված ժամանակավոր բարիկադի հետևում։
Նրանց վկայությամբ, իրենք միասին կանխել են բուլդոզերներով, զինված վերաբնակիչներով և դիմակավորված հրոսակներով կապալառուների հարձակումները:
«Այս գործարքը վտանգի տակ դրեց ամեն ինչ», – ասում է Սեդրակը: «Ով էլ ցանկանա մեզ զրկել մեր իրավունքներից և վտանգել այստեղ մեր ներկայությունն ու կյանքը, մենք կդիմադրենք նրանց և կպաշտպանենք մեր իրավունքները մինչև վերջ»։
Անցյալ ապրիլին սկսեցին փաստեր ի հայտ գալ Հայոց պատրիարքի և հրեական ավստրալիա-իսրայելական կառուցապատողի միջև գաղտնի ստորագրված 2021 թվականի պայմանագրի մասին։ Այդ գործարքը նորաստեղծ Xana Gardens ընկերությանը տվել է 98 տարվա վարձակալության իրավունք՝ կառուցելու և շահագործելու շքեղ հյուրանոց այն տարածքում, որը հայտնի է որպես Կովերի այգի:
Գործարքը վերաբերել է Հին քաղաքի հարավ-արևմտյան մասի պարիսպներին կից 11500 քմ մակերեսով հողամասին՝ էլ ավելի մեծ տարածք ձեռք բերելու հնարավորությամբ։
Այն ներառում է ավտոկայանատեղի, մի քանի եկեղեցական շենքեր և հինգ հայ ընտանիքների տներ, որոնք կազմում են հայկական թաղամասի մոտ 25%-ը։
Գտնվելով Սիոն լեռան վրա՝ այն հսկայական կրոնական նշանակություն ունի և աներևակայելի արժեքավոր անշարժ գույք է, սակայն կառուցապատողը պետք է վճարեր ընդամենը 300,000 դոլար տարեկան վճար:
Տեղի բնակիչների կատաղի բողոքների և Հորդանանի և Պաղեստինի ինքնավարության՝ գործարքում պատրիարքի դերի համար նրա չանաչումը չեղարկելու մասին որոշումների ֆոնին մեծացել է եկեղեցու վրա ճնշումը՝ պայմանագիրը չեղյալ համարելու պահանջով։
Այդ ընթացքում հայ իրավաբանների միջազգային խումբը ժամանել է հետաքննելու և խորհրդատվություն տալու համար։
Պատրիարքը պնդում է, որ իրեն խաբել է վստահելի քահանան, որն ավելի ուշ պաշտոնանկ է արվել։ Հոկտեմբերին նա վերջապես հայտարարեց գործարքը խզելու պաշտոնական քայլի մասին:
Այս պահին լարվածությունը հայերի և կառուցապատողի ներկայացուցիչների միջև, որի աշխատակիցները բռնի ուժով գրավել էին ավտոկայանատեղին, սկսեցին վերաճել ուղիղ բախումների։
Երբ իսրայելական բուլդոզերները հասան վիճելի վայր՝ փորձելով քանդել, հայերը շտապեցին արգելափակել այն: Հաջորդ ամիս եղան ահաբեկման մեղադրանքներ, քանի որ կառուցապատողը ժամանեց մի քանի զինված մարդկանց հետ:
Բողոքի վրանի տեղադրումից հետո հաջորդեցին ներխուժման հետագա փորձերը: Ամենադաժանը եղել է անցած ամիս, երբ դիմակավորված անձինք մտել են ավտոկայանատեղ՝ փայտերով ծեծելով մարդկանց և արցունքաբեր գազ կիրառելով։ Տեր Տիրան քահանա Հակոբյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերում հեռարձակել է իրադարձությունները։
«Նրանք բղավում էին. «Դուք պետք է հեռանաք այս հողից, – ավելի ուշ BBC-ին է պատմել նա:- Նրանց առաջնորդներից մեկը գոռում էր․ «Կարող եք կոտրել նրանց ոտքերը, կարող եք նույնիսկ սպանել նրանց, բայց նրանք պետք է հեռանան»:
Նշանավոր հրեա վերաբնակիչների ակնհայտ ներգրավվածությունը հարձակումներին, այլ ապացույցների հետ մեկտեղ, ամրապնդեց երկար ժամանակ գոյություն ունեցող կասկածները, որ վերաբնակիչների հզոր կազմակերպությունը ներգրավված է հողի գրավման փորձին:
Այն պահից, երբ Իսրայելը գրավեց Հին քաղաքը և նրա սրբավայրերը Հորդանանից 1967 թվականի Մերձավոր Արևելքի պատերազմում, հրեա ներդրողները Իսրայելում և արտերկրում ձգտել են գույք ձեռք բերել՝ փորձելով ամրապնդել Իսրայելի վերահսկողությունը օկուպացված Արևելյան Երուսաղեմի վրա:
Պաղեստինցիները ցանկանում են, որ քաղաքի այս հատվածը դառնա իրենց ցանկալի ապագա պետության մայրաքաղաքը։ Հրեա իսրայելցիները ողջ քաղաքը համարում են իրենց հավերժական, անբաժանելի մայրաքաղաքը:
«Իր Ամիմ» իսրայելական շահույթ չհետապնդող կազմակերպության հետազոտողները, որոնք աշխատում են իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության վրա և աջակցում են Երուսաղեմի բազմազանությանը, անհանգստացած են հայկական թաղամասում տեղի ունեցող զարգացումներով:
«Դա մոտ է զգայուն տարածքներին», – ասում է կազմակերպության ներկայացուցիչ Ավիվ Թաթարսկին: «Այս տարածքում բնակավայրի ստեղծումը վերաբնակիչների կազմակերպությունների շատ հեռուն գնացող նպատակների մի մասն է, որոնք, ըստ էության, ցանկանում են ամբողջությամբ հուդայականացնել Հին քաղաքը՝ Տաճարի լեռան կամ Ալ-Աքսայի մզկիթի տեսարաններով»:
Օկուպացված տարածքում կառուցված բնակավայրերը միջազգային իրավունքի համաձայն համարվում են անօրինական, թեև Իսրայելը համաձայն չէ:
BBC հեռուստաալիքը հայտնել է, որ մի քանի անգամ կապ է հաստատել Xana Gardens-ի կառուցապատողի հետ, սակայն պատասխան չի ստացել:
Այժմ պաշտոնանկ արված քահանա Բարեթ Երեցյանը, որը համակարգում էր գործարքը, շրջապատված էր զայրացած հայ երիտասարդների ամբոխով, որոնք գոռում էին նրան «դավաճան», երբ նա անցյալ տարի իսրայելական ոստիկանության աջակցությամբ դուրս էր գալիս Սբ.Հակոբ վանքից՝ նախքան Հարավային Կալիֆորնիա մեկնելը։
Լրագրողների հետ հարցազրույցում նա հերքեց, որ կառուցապատողը հետապնդում է որևէ քաղաքական կամ գաղափարական նպատակ՝ նման մեղադրանքներն անվանելով «քարոզչություն»՝ հիմնված իր հրեական ինքնության վրա։
Հայկական եկեղեցին այժմ գործ է հարուցել Իսրայելի դատարաններում՝ վիճարկելու Կովերի այգում շինարարության պայմանագրի վավերականությունը։
Երբ անցյալ շաբաթ տեղի բնակիչները հավաքվել էին վառ լուսավորված տոնածառի շուրջ իրենց ժամանակավոր վրանում, նրանք պահպանում էին իրենց վճռականությունը, բայց գիտակցում էին, որ իրենց իրավական պայքարը կարող է ձգվել տարիներ շարունակ:
Հնարավոր կլինի՞ այդ ընթացքում դադարեցնել ներխուժումները, հայտնի չէ, ընդգծում է BBC-ն։